رازک چیست؟
رازک گیاهی دارویی از از خانواده ی شاهدانه و با نام علمی (Humulus Lupulus L) است. برگ‌های گیاه رازک متقابل، دندانه دار و مرکب از ۳ تا ۵ لوب نامساوی است.
این گیاه هم به صورت نَر و هم به صورت ماده می روید ولی فقط ماده است که اصطلاحاً به آن گیاهی چندساله ، بالارونده و دوپایه می گویند که غدد ترشح کننده ی گرد رازک که به رنگ زرد است و برای آبجوسازی اهمیت دارد را درون میوه های مخروطی شکل خود جای داده، این گرد شامل مهمترین ترکیبات مورد نظر ما یعنی رزین حاوی اسیدهای نامحلول و تلخ آلفا و اسید های نامحلول بتا ، همچنین روغن های اساسی حامل عطرو طعم رازک است.
اسیدهای آلفا در نتیجه ی جوشاندن حریره در نهایت، ایزومره و حل می شوند ولی اسیدهای بتا در نتیجه ی جوشاندن حل نمی شوند. اسیدهای را بتا بیشتر به عنوان عطر و بوی تلخی که به آبجو می دهند، مخصوصاً در حالت اکسید شده، می شناسند که نقش کمتری به نسبت سایر ترکیبات رزین رازک دارند. این اسیدها اگر در معرض اکسیژن قرار بگیرند به مرور اکسید شده و باعث می شوند آبجو از بو و طعم اصلی خود خارج شود. پس تازگی رازک و نگهداری درست آن، ضروری است.
تاریخچه گیاه رازک:
گیاه رازک بومیِ نیم کره شمالی است، این گیاه برای اولین بار در چین برای اهداف درمانی پرورش داده شد.
تاریچه گیاه رازک در تولید ماءالشعیر و آبجو سازی به حدود بین 1000 تا 1200 میلادی برای اولین بار در آلمان و به روایتی در جمهوری چک امروزی برمی گردد.
رازک علاوه بر خاصیت تلخ کننده گیِ طعم و رایحه ای که به ماءالشعیر می داد، خاصیت نگهدارنده بودن و ضد باکتری بودن آن نیز موجب شد تا در دوران پیش از اختراع سیستمهای خنک کننده به سرعت در صنعت آبجوسازی و تولید ماءالشعیر در سراسر دنیا متداول گردد.
بزرگترین تولیدکنندگان گیاه رازک ، آلمان و آمریکا هستند که تقریبا 60 درصد از کل پرورش رازک در دنیا را به خود اختصاص می دهند.
شرایط کشت و نگهداری گیاه رازک:
می توان گفت گیاه رازک تقریباً در هر شرایط آب و هوایی قابل کشت است، ریشه ی این گیاه در اواخر زمستان و اوایل بهار کاشته می شود و ظرف مدت کوتاهی گل میدهد.
معمولاً حتی در مورد گونه های دیر رَس هم این زمان بیشتر از 6 ماه نیست و زمان برداشت نیز حدوداً اواسط مرداد تا اواخر شهریور است.
شرایط نگهداری از رازک باید به گونه ای باشد که دور از نور و در هوای سرد نگه داری شود و حداکثر مدت نگهداری آن یک سال است.
گیاه رازک به دلیل طعم تلخی که دارد عمدتا در تهیه ی ماءالشعیر استفاده می شود به همین دلیل می توان گفت یکی از ترکیبات اصلی ماءالشعیر رازک است که علاوه بر ویژگی‌های خاصی که به این نوشیدنی میدهد، مزایای بسیاری از جمله کاهش التهاب، درمان افسردگی و بیخوابی نیز دارد.
جالب است بدانید، برخی اوقات اثرات آرام بخش در افرادی که در حال چیدن گیاه رازک بودند مشاهده می شد و به همین دلیل از گل های رازک به عنوان مسکن نیز استفاده می کردند و گاهی نیز به منظور رفع مشکلات عصبی، گل های رازک را در بالش می گذاشتند.
خواص رازک چیست؟
ترکیبات موجود در گیاه رازک موجب کاهش تورم، جلوگیری از عفونت‌ها، ایجاد خواب آلودگی، بهبود اشتها، مُدر بودن، شروع و افزایش جریان شیر مادر می‌شود همچنین از گیاه رازک به صورت خوراکی جهت درمان مواردی مانند اختلالات خواب، بی‌قراری، سوء هاضمه، تنش، تحریک پذیری، بیش فعالی یا همان ADHA، عصبی بودن، سرطان پروستات، سرطان پستان، سرطان تخمدان، کلسترول بالا، سل، عفونت مثانه و علائم یائسگی استفاده می‌شود.
گیاه رازک علاوه بر ویژگی‌های فوق، مزایای متعددی برای سلامتی دارد که در این مقاله به برخی از آن‌ها اشاره میکنیم:
- یکی از خواصی که گیاه رازک به آن مشهور است خاصیت آرامش بخشی است این گیاه به دلیل داشتن ماده لوپولن اثر مسکن دارد.
مکانیسم عملکرد گیاه رازک در درمان بیخوابی به صورتی است که با بالا بردن سطح انتقال دهنده عصبی (GABA) که یک انتقال دهنده عصبی مهار کننده در سیستم عصبی مرکزی است، باعث ریلکس شدن بدن و به خواب رفتن فرد می‌شود.
- از مجموعه گل های این گیاه در آبجو و تولید ماءالشعیر استفاده می شود.
- مخروط ماده این گیاه مقوی برای معده، آرام کننده، ضد تشنج و ضد تب است.
- مشتقات هیدروژنه موجود در گیاه رازک دارای اثر ضد باکتریال است که مخلوط آن با سنبل الطیب، آرام بخش و خواب آوری ملایمی دارد.
- شاخه های جوان رازک بعد از جوشاندن مانند مارچوبه خوراکی است.
- عصاره برخی از انواع رازک ها به دلیل خاصیت نرم کنندگی، در فرآورده های پوستی به کار می رود.
کلام آخر:
همانطور که گفتیم گیاه رازک کاربردهای بسیار زیادی دارد و تاکنون از فواید آن در صنایع غذایی، نوشیدنی، دارویی و آرایشی بهداشتی بسیار بهره‌مند شده‌اند.
خواص گیاه رازک به طور چشمگیر به نو یا کهنه بودن آن بستگی دارد، زیرا مواد موجود در آن با گذشت زمان اکسید می شود، مثلا مصرف تازه ی گل های ماده برای رفع بدخوابی بسیار موثر است، در صورتی که خشک شده ی گل های ماده برای پُر کردن بالش افرادی که دارای بی خوابی هستند مناسب است.
اين روزها ماءالشعير به بزرگترين رقيب نوشابه‌هاي گازدار تبدیل شده و طرفداران زیادی را به خود اختصاص داده بعضي‌ها طرفدار طعم تلخ آن هستند و بعضي‌ها انواع ميوه‌ای آن را مي‌پسندند، ماتادور با در نظر گرفتن هر دو سلیقه، نوشیدنی هایی با بهترین و مرغوب ترین کیفیت تولید و روانه ی بازار کرده تا طرفداران نوشیدنی ماءالشعیر علاوه بر لذت بردن از نوشیدن آن از خواص درمانی و بی نظیر گیاه رازک نیز بهره مند شوند.